อำเภอเพ็ญ (Amphoe Phen)
อำเภอเพ็ญยุคแรกมีตำนานเล่าขานต่อกันมาว่า ประมาณปี พ.ศ. 1600 - 1700 พระยาศรีสุทโธ ได้อพยพราษฎรหลบภัยจากการรุกรานของชาวข่าและขอม ซึ่งมีอำนาจในขณะนั้นมาสมทบกับขุนวรบุตร (เมืองหนองหาน) ขุนราชปากดี (เมืองหนองคาย) และพระยาคำสิงห์ (เมืองสกลนคร) มาตั้งเมืองขึ้นบริเวณลุ่มน้ำสวย
พระยาศรีสุทโธและพระนางจันทรามีพระราชธิดาองค์หนึ่ง ทรงสิริโฉมงดงาม ชื่อ พระนางเพ็ง หรือเพ็ญ เป็นที่หมายปองของเจ้าเมืองหนองหาน เจ้าเมืองหนองบัวลำภู และ เจ้าเมืองบางหนองคาย ถึงขั้นยกกองทัพและส่งทูตมาขอสร้างความวิตกกังวลให้กับพระยาศรีสุทโธ และ พระนางเพ็ญว่า จะทำให้เกิดการรบแย่งชิงตัวพระนางเพ็ญให้เกิดการล้มตายเกิดขึ้น จึงขอเวลา 3 เดือน จากเจ้าเมืองต่างๆ ให้พระนางเพ็ญตัดสินใจ พระนางเพ็ญคิดว่าหากตกลงเลือกเจ้าเมืองใด เจ้าเมืองที่เหลือไม่ยอม สงครามย่อมเกิดขึ้น จึงกราบทูลให้พระยาศรีสุทโธสร้างเจดีย์ภายในกลวงและพระนางเพ็ญตัดสินใจเข้าบำเพ็ญภาวนา ภายในเจดีย์โดยให้ช่างโบกปูนปิดทับเมื่อเจ้าเมืองทั้งสาม ทราบข่าวการสิ้นพระชนม์ของพระนางเพ็ญ จึงพากันยกทัพกลับและเพื่อเป็นอนุสรณ์ชาวเมืองจึงตั้งชื่อเมืองว่า "เมืองเพ็ญ" ปัจจุบันมีธาตุ (เจดีย์) พระนางเพ็ญ อยู่ที่วัดเกาะแก้ว ริมลำน้ำเพ็ญ ในเขตเทศบาลตำบลเพ็ญ
อำเภอเพ็ญยุคปัจจุบัน เมืองเพ็ญได้ยกฐานะเป็นอำเภอเมื่อปี พ.ศ. 2450 มีพระยาอนุชาติวุฒิคุณเป็นนายอำเภอคนแรก ตั้งแต่ ปี 2450 - 2456 และตั้งแต่ปี 2456 ถึง 10 ธันวาคม 2544 มีผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอเพ็ญรวม 35 คน ว่าที่ พันตรี วีรยุทธไวยภาษ ดำรงตำแหน่ง นายอำเภอเพ็ญ คนที่ 38 ตั้งแต่ 8 มกราคม 2550 จนถึงปัจจุบัน
* วันที่ 13 กันยายน 2468 ยุบตำบลเชียงหวาง ไปรวมขึ้นกับตำบลนาพู่
* วันที่ 1 เมษายน 2480 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดอุดรธานี และจังหวัดหนองคาย โอนโอนตำบลทุ่งหลวง อำเภอเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ไปขึ้นกับ อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย
* วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลจอมศรี แยกออกจากตำบลบ้านธาตุ
* วันที่ 7 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลเพ็ญ ในท้องที่บางส่วนของตำบลเพ็ญ
* วันที่ 31 มีนาคม 2507 ตั้งตำบลนาบัว แยกออกจากตำบลสุมเส้า
* วันที่ 25 พฤษภาคม 2508 ตั้งตำบลเชียงหวาง แยกออกจากตำบลนาพู่
